Als ik terugrijd in de nacht, zie ik in de verte
Lichten die schijnen op de toren
Het lijkt alsof ze lacht, ze zegt me: ‘Welkom thuis’
Mijn thuis, mijn huis, mijn hart
Diggy Dex – Mijn stad
De Onze Lieve Vrouwetoren, ook wel bekend als Lange Jan, is de absolute blikvanger van onze stad. Met een hoogte van 98,3 meter torent zij hoog boven de rest van Amersfoort uit. Waar hebben we deze schitterende toren eigenlijk aan te danken?
DE AANLEIDING
Laten we bij het begin beginnen… De aanleiding voor de bouw van deze mooie toren! Dat was de vondst van een pijpaarden beeldje van Maria in 1444. Dit beeldje bleek in staat wonderen te verrichten, zoals kaarsen langer laten branden dan normaal. Het nieuws over dit ‘Mirakel van Amersfoort‘ verspreidde zich als een lopend vuurtje. Mensen uit alle uithoeken van de wereld togen naar de Keistad om dit wonder met eigen ogen te aanschouwen. Hierdoor groeide Amersfoort uit tot bedevaartsoord.
DE BOUW
Bij de reputatie van bedevaartsoord hoort een kerk die de titel eer aandoet. Mede dankzij de giften van de vele pelgrims die Amersfoort bezochten, werd er daarom omstreeks 1460 begonnen met de bouw van de Onze Lieve Vrouwekapel. De kapel stond al sinds de 12e eeuw op het plein, de toren moest er nog komen. Voor de bouw van de toren werd er een sterk staaltje symboliek toegepast: het trappentorentje verwijst naar het Kindje Jezus en de toren verwijst naar Maria.
Hoewel de officiële gegevens over de bouw van de kerk en toren verloren zijn gegaan, weten we dat de bouwers rond 1470 hun werkzaamheden hebben afgerond. De Onze Lieve Vrouwetoren, met al haar pracht en 346 tredes, was een feit!
NIEUWE EIGENAAR
Ruim een eeuw lang was de Onze Lieve Vrouwekapel in handen van de Rooms-Katholieke kerk. Dit veranderde in de 16e eeuw, toen het protestantse geloof in Nederland sterk groeide. Deze reformatie en de beeldenstorm zorgden ervoor dat de toren in handen kwam van de protestanten. In 1579 hebben deze nieuwe eigenaren grote delen van het archiefmateriaal over de toren vernietigd. Hierdoor is het lastig om exacte data over het ontstaan van onze Lange Jan te benoemen. Dat is zeker niet het enige jammere aan deze wisseling van de wacht.
FOUTJE… BEDANKT!
Na de overname van de protestanten werd de Onze Lieve Vrouwekerk voor meer dan kerkdiensten en koorgezang gebruikt. Het bleek bijvoorbeeld ook een ideale opslagplaats voor buskruit en een mooi laboratorium om granaten te vullen. Dit ging ruim twee eeuwen goed, tot 1787… Door toedoen van een onvoorzichtige laboratoriumwerker vond er een ontploffing plaats. Zeventien mensen kwamen hierbij om het leven en de kerk raakte zwaar beschadigd. Uiteindelijk duurde het tot 1806 voordat werd besloten om de ruïne af te breken. Zo was er alleen nog de toren over. Het kerkhof dat rond de kerk lag werd nog tot ongeveer 1829 in gebruik genomen. Vandaar ook de naam van het plein: Het Onze Lieve Vrouwekerkhof.
HOOR DE KLOKKEN LUIDEN
De geschiedenis van onze Lange Jan maakt de toren al speciaal, maar dat is zeker niet het enige. Ook de klokken zijn bijzonder! Zo heeft de Onze Lieve Vrouwetoren twee carillons (muziekinstrumenten). De oudste van de twee klokkenspellen is tussen 1659 en 1664 gegoten en telt 35 klokken. De ‘nieuwe’ stamt uit 1997 en telt maar liefst 58 klokken. Daarnaast hangen er sinds 2000 ook zeven luidklokken in de toren, wat het totaal op honderd stuks brengt.
Wist je dat de Nederlandse beiaardschool in Amersfoort gevestigd zit? Hier lees je een interview met de beiaardiers!
MEER INFO!
De spits van de Onze Lieve Vrouwetoren is het kadastrale middelpunt van Nederland! Dit is besloten door de Rijkscommissie voor Graadmeting en Waterpassing tijdens de Rijksdriehoekmeting die zij tussen 1885 en 1930 uitvoeren!
Sinds 2013 biedt de toren onderdak aan een paar slechtvalken. Ook voor 2024 is er goede hoop dat het koppel hier wederom een succesvolle broedpoging onderneemt. Het Groene Huis in Amersfoort heeft twee webcams bij de nestkast geplaatst waardoor je het live kan volgen!
De toren beklimmen? Dat kan zeker! Ga voor meer informatie naar de website van de VVV.
