Vanaf augustus 1941 werden er verschillende groepen opgesloten in Kamp Amersfoort. Hieronder bevonden zich verzetsstrijders, ontduikers van de Arbeitseinsatz, communisten, gijzelaars, (vermeende) criminelen zoals zwarthandelaren, slachtoffers van razzia’s, zo’n 2500 Joden, 271 Amerikaanse staatsburgers, 139 Jehovah’s getuigen en 100 Sovjet-krijgsgevangenen. Naar schatting is driekwart van de in totaal 47.000 gevangenen vanuit hier doorgevoerd naar andere kampen om daar dwangarbeid te verrichten. Velen zijn nooit teruggekeerd.
Links: toegangspoort, rechts: wachttoren
DE SCHIETBAAN
In 2004 is er op de historische locatie van Kamp Amersfoort een herinneringscentrum gerealiseerd. In 2021 is hier een museum aan toegevoegd. Daarnaast vind je op het buitenterrein monumenten en zichtbare sporen uit het verleden. Wanneer je dit buitenterrein oploopt, is de schietbaan een van de eerste overblijfselen die je tegenkomt. Deze schietbaan is volledig met de hand uitgegraven. Een extreem zware en onmenselijke klus.
Het waren de Joden en Sovjet-krijgsgevangenen die deze opdracht kregen. Naast dat het werk ondraaglijk was, werden ze ook geslagen en uitgescholden. Teun van Es, de bewaker die toezicht hield op de schietbaan, stond bekend om zijn gruwelijkheid. Dit leverde hem de bijnaam ‘Teun de Knuppelaar’ op. Dat hij aan het begin van de oorlog in het verzet zat, zou je dan ook niet achter hem zoeken. Het lijkt erop dat hij onder het Duitse regime is uitgegroeid tot een tiran.
Links: schietbaan, rechts: De Stenen Man
GEEN NAAM MAAR NUMMER
Verderop in het bos stuit je op levensgrote foto’s van overlevenden uit het kamp. Onder elke foto staat een nummer. Bij binnenkomst in het kamp kregen de gevangenen namelijk een nummer toebedeeld en hadden ze niet langer een naam meer. Deze nummers zijn door de tijd heen zo belangrijk geworden voor de gevangenen, dat de overlevenden graag wilden dat deze werden toegevoegd aan deze herdenkingsplek.
NICO VAN HASSELT
Op een van de foto’s zie je een man met een dokterstas. Zijn naam was Nicolaas Johannes Hendrikus (Nico) van Hasselt (1924-2018). Hij kwam in Kamp Amersfoort terecht, nadat hij was gearresteerd als verzetsstrijder. Hij werd veroordeeld tot levenslange opsluiting en zou getransporteerd worden naar Duitsland, maar werd gered door Loes van Overeem. Zij werkte voor het Rode Kruis en was na veel moeite toegelaten om ziekenzorg te verrichten in het kamp. Ze verklaarde Nico ziek en bracht hem over naar de ziekenboeg. Zo overleefde hij zijn gevangenschap, waarna hij besloot arts te worden en zich zo in te zetten voor zijn medemens. Uiteindelijk zou hij de oudste praktiserende huisarts van Nederland worden.
Nico van Hasselt
EEN MUSEUM VOL INTRIGERENDE VERHALEN
Het verhaal van Nico is een van de vele bijzondere, persoonlijke verhalen uit de geschiedenis van het kamp. In het ondergrondse museum leer je aan de hand van een audiotour, foto’s en objecten de verhalen kennen van verschillende soorten gevangen, maar ook van bewakers. Zo beluister je een verhaal van een bewaker die, ondanks zijn rol, probeerde gevangenen te helpen.
Het museum
DE ROZENTUIN
Op de binnenplaats vind je ook een museale presentatie waar je aan de hand van de audiotour leert hoe het er hier aan toeging. Zo kom je erachter hoe de beruchte ‘rozentuin’ aan zijn naam kwam. In dit met prikkeldraad omgeven deel van de binnenplaats moesten gevangenen soms voor straf urenlang doodstil staan. Veel gevangenen vergeleken het prikkeldraad met prikkelige rozenstruiken. Vandaar de cynische benaming als ‘rozentuin’.
De rozentuin
Dieper in dit markante stuk geschiedenis duiken? Breng een bezoek aan Kamp Amersfoort en ontdek op eigen tempo de andere verhalen achter het kamp, de gevangenen en bewakers.
