Amersfoort was in 1650 een van de eerste steden in de Republiek die de Joodse gemeenschap verwelkomde. Al snel vestigden de eerste Sefardische Joden, afkomstig uit Spanje en Portugal, zich in onze stad. Niet veel later voegden geloofsgenoten uit andere stromingen, waaronder de Hoogduitse Joden, zich bij het gezelschap.
DE EERSTE SYNAGOGE
Omdat de Joodse gemeenschap in 1650 nog geen volledige burgerrechten genoot, vonden de eerste synagogediensten plaats in de particuliere woningen van de Joodse inwoners. Het zou uiteindelijk tot 1727 duren voordat de eerste synagoge (of sjoel) werd gebouwd. Deze kwam te staan in het Juffersgat. Tegenwoordig kennen we dit gebied als de Drieringensteeg. De komst van de eerste synagoge markeerde ook de toenemende invloed van de Hoogduitse Joden in Amersfoort.
BEGRAAFPLAATSEN
De eerste Joodse begraafplaatsen waren er (gelukkig maar!) al ver voor de bouw van de eerste synagoge. In 1670 werd ten oosten van de Bloemendalsestraat een begraafplaats aangelegd voor de Sefardische gemeenschap. Een tweede begraafplaats, ditmaal voor de Asjkenazische Joden, volgde in 1700 aan de westzijde van dezelfde straat. Hoewel deze begraafplaatsen niet meer in gebruik zijn, zijn ze nog steeds zichtbaar in de stad. De huidige Joodse begraafplaats is gevestigd aan de Soesterweg. Dit gebied werd in 1873 in gebruik genomen en herbergt diverse rijksmonumenten, zoals de beheerderswoning en het poortgebouw.
BELANGRIJKE PERSONEN EN GEBEURTENISSEN
Benjamin Cohen, een prominente tabakshandelaar en patriot, is een van de opvallende figuren uit de Amersfoortse Joodse gemeenschap. In de roerige periode van 1787 bood hij onderdak aan stadhouder Willem V en diens echtgenote. De gemeenschap stond bekend als conservatief, verzette zich tegen de verlichte hervormingen van het Consistorie en was aanvankelijk ook geen voorstander van koning Willem I. Van 1814 tot 1917 was Amersfoort de zetel van het opperrabbinaat voor de provincie Utrecht.
DE GEMEENSCHAP GROEIT
Een intern conflict leidde in 1867 tot de oprichting van een tweede synagoge nabij de Kortegracht. In 1873 werd langs de Soesterweg grond aangekocht voor een nieuwe begraafplaats. De gemeenschap kende een bloeiend verenigingsleven, met initiatieven voor onder andere begrafenis- en ziekenzorg, liefdadigheid en culturele activiteiten.
DE DONKERE DAGEN VAN WOII
De Tweede Wereldoorlog bracht duistere tijden voor de Joodse inwoners van Amersfoort. Velen werden vanuit Westerbork naar concentratiekampen gebracht en kwamen om het leven. Anderen overleefden door onder te duiken.
HERSTEL
Na de oorlog herpakte de Joodse gemeenschap zich met veerkracht en vastberadenheid. De synagoge aan de Drieringensteeg werd, hoewel het interieur volledig verwoest was, in 1949 volledig gerestaureerd.
GEDENKUITINGEN
Amersfoort herdenkt de slachtoffers van de Holocaust op diverse manieren, waaronder speciale stoeptegels in het stadscentrum en een gedenkrol met de namen van 355 Joodse slachtoffers. Daarnaast zijn er monumenten in Museum Flehite en op het terrein van Kamp Amersfoort.
.
INTRIGERENDE WANDELING
De Joodse gemeenschap heeft een onuitwisbare invloed gehad op Amersfoort. Hun verhaal, vol veerkracht en vastberadenheid, blijft inspireren. Wil je meer over het verleden en heden van de Joodse gemeenschap weten? Meld jezelf dan aan voor een themawandeling georganiseerd door Gilde Amersfoort. Zij brengen je langs tastbare herinneringen en de boeiende historie van de Joodse gemeenschap. Kijk voor meer informatie op hun website.
